دوره حیات بنگاه های کوچک و متوسط و عوامل موثر بر آن در ایران، مطالعه موردی صنایع نساجی ایران طی برنامه های دوم و سوم توسعه

یک بنگاه اقتصادی برای شروع فعالیت و تأمین نیروی انسانی و مواد اولیه مورد نیاز خویش، نیروهای انسانی متقاضی کار و متناسب با نیاز خود را وارد بازار کار کرده و بخشی از سرمایه های راکد را در جهت تولید بکار می گیرد. با این دید، شاید بتوان ورود یک بنگاه صنعتی به بازار را گامی در جهت رسیدن اقتصاد به اشتغال کامل عوامل تولید و هم چنین تخصیص کارآمد منابع تصور نمود. این در حالی است که همین بنگاه در صورت شکست و خروج از بازار، بیکاری نیروی انسانی مشغول به کار در این بنگاه و سرمایه های مورد استفاده در این بخش را به دنبال دارد. مطالعات موجود نشان می دهد که از میان بنگاه های واردشده به صنعت، تعداد زیادی در سال های اولیه فعالیت و به دلایل مختلف از بازار خارج شده و تنها تعداد معدودی می توانند در سال های متمادی به فعالیت خویش ادامه دهند. از طرف دیگر، حدود 90 درصد از بنگاه های صنایع تولیدی ایران را بنگاه های کوچک و متوسط تشکیل داده است. بر این اساس و با توجه به نقش این بنگاه ها در ایجاد اشتغال، هم چنین پیامدهای ناشی از ورود و خروج آنها، پژوهش حاضر می کوشد دوره حیات را در صنعت نساجی به عنوان صنعتی که در ایران سابقه ای دیرینه داشته و در سال های اخیر فراز و نشیب های زیادی را در زمینه ورود و خروج بنگاه های این صنعت تجربه نموده است، مورد بررسی و کنکاش قرار داده و عوامل موثر بر آن را شناسایی نماید. اطلاعات بنگاه های سرشماری شده از مرکز آمار ایران در سال های 84- 1375، مبنای داده های این مطالعه را تشکیل داده است. برای انجام این پژوهش، وضعیت (بقا یا خروج) تمامی بنگاه های واردشده به صنعت نساجی کشور در هر یک از سال های 81- 1375 تا سال پایانی دوره مورد مطالعه (1384) مورد بررسی قرار گرفته است. تعیین عوامل موثر بر دوره حیات بنگاه ها نیز با استفاده از روش probit و از طریق نرم افزار stata مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج بدست آمده هم سو با نتایج سایر مطالعات انجام شده، حاکی از نقش عمده ویژگی های مختص بنگاه از جمله اندازه، مالکیت، بهره وری و تکنولوژی بر بقای بنگاه های صنعت نساجی است. در میان ویژگی های نیروی انسانی نیز سهم شاغلان با آموزش عالی عامل موثری در ارتقای بقای بنگاه های این صنعت محسوب می گردد. بنابراین، با توجه به مجموع یافته های این پژوهش لازم است تا با افزایش بهره وری و تکنولوژی بنگاه های کوچک و متوسط، همچنین افزایش سطح آموزش شاغلان آنها، زمینه افزایش دوره حیات بنگاه های کوچک و متوسط و همچنین رشد آنها فراهم گردد.